خانه مقالات دستبافته ایلات
فرش سمنگان نوشته شده توسط
فرش سمنگان تاریخ

در کل دستبافته ایلات و طوایف این منطقه با دار افقی به دست زنان و دختران به صورت ذهنی، در گذشته تمام پشم و در سده های اخیر با پشم و پنبه بافته شده است. دستبافته فرشینه/ پرزباف/ قالیبافی، این منطقه اغلب با تكنیک تمام لول و با گره ترکی/ متقارن و برخی ـ به خصوص روستاییان ـ با تكنیک نیملول با گره فارسی/ نامتقارن است و اغلب با دو پود ـ در سده های اخیر، اغلب از جنس پنبه و در گذشته پشم ـ، یکی، کلفت (ته پود) و دیگری، نازک (روپود) دارند، البته برخی سه پود هم بافته شده اند؛ به این معنا یکی از پودها را اصطلاحاً دولا می بافته اند. معمولاً سه پود در فرش هایی به کار میرفته که بافنده به آن نگاه تجاری داشته است. ولی به دلیل تنوع اقوام در این منطقه و تأثیر فیمابین ـ اعم از طرح، نقش و تکنیک بافت بین آنها ـ درباره ویژگی بافت آنها یک تعریف ثابت نمیتوان ارائه نمود. این فرشینه ها نسبت به فرش شهری باف کرمان با رجشمار پایین تری ـ بين سی تا چهل رج ـ و در ابعاد کوچکتری بافته شده اند. البته ناگفته نماند که بین افشارها و بُچاقچی ها نیز برای خانه خوانین دهنشین فرش هایی تا اندازه ۳×۲ ، ۴×۳ و ۵×۴ متر به ندرت بافته شده است. سیسیل ادواردز نوشته است؛ «به طورکلی، قالیچه های افشاری (مانند اغلب بافته های عشایری ایران) یک پوده است. لکن، ممکن است گاهگاه شخص با قالیچه هایی، که دوپوده بافته شده، برخورد نماید».[۵] البته این گفته ادواردز بیشتر در گذشته صدق میکند؛ اغلب بافته دهه های اخیر ایل افشار دوپوده و گاهی سه پوده هستند. «چنانچه پس از اتمام یک پود پشم، یکرشته پود پنبهای نسبتاً کلفت به کار رود و سپس رشته نخ باریکتر قرار بگیرد به نام دوپودی و اگر پس از پود پنبهای باریک مجدداً نخ کلفت قرار دهند، سه پودی نامیده میشود».[۶] همچنین، استحکام بافت سه پود از دوپود بیشتر است.

درهمین راستا، پیتر.اف.استون نوشته است «قالی های بافت افشار دوپود و دارای پود آبیرنگ پنبه ای هستند. چله های پنبهای و پشمی ـ هردو ـ در قالی های افشار مشاهده میشود».[۷]اما پرویز تناولی نوشته است «افشارها نیز مانند بیشتر زاگرس نشینان، پودهای خود را به رنگ قرمز درمی آورند. این رنگ گاهی تا کمرنگی صورتی و گاه تا قهوه ای سیر نوسان داشته است. بااینحال، تعداد فرشهای افشاری، که با پود رنگنشده (بیشتر پنبه و گاه پشم) بافته شده است، کم نیستند».[۸] فرش پودآبی، کارِ بافندگان شهربابک یا روستاهای اطراف کرمان است (همانجا). این گفته تناولی را امروزه هم در بیشتر بافته های همین منطقه میتوان مشاهده کرد؛ دلیل استفاده از تُنالیته قرمز در آن منطقه ـ به نقل از بافندگان افشاری ـ ماندگاری این نوع رنگ و در دسترسبودن ماده رنگزاست.

مهمترین اندازه های رایج دستبافته منطقه سیرجان همانند مناطق همجوار به شرح ذیل است:

۶۰×۹۰ سانتیمتر (پادری)؛

۸۰×۱۲۵ سانتیمتر (زرعِ چارک)؛

۱۲۰×۱۸۰ سانتیمتر (دوزرع)؛

۱۵۰×۱۰۰ سانتیمتر(نیم ذرع)؛

۱۵۰×۲۰۰، ۱۴۰×۲۱۰ و ۱۳۰×۲۲۰ سانتیمتر (قالیچه)؛

۱۷۰×۲۴۰ سانتیمتر(پردهای)؛

۷۰×۲۵۰ سانتیمتر، ۸۰×۲۵۰ سانتیمتر، ۷۰×۳۰۰ سانتیمتر، ۸۰×۳۰۰ سانتیمتر (کناره)؛

۲۰۰×۳۰۰ سانتیمتر؛

و...؛

در کل دستبافته ایلات و طوایف این منطقه با دار افقی به دست زنان و دختران به صورت ذهنی، در گذشته تمام پشم و در سده های اخیر با پشم و پنبه بافته شده است. دستبافته فرشینه/ پرزباف/ قالیبافی، این منطقه اغلب با تكنیک تمام لول و با گره ترکی/ متقارن و برخی ـ به خصوص روستاییان ـ با تكنیک نیملول با گره فارسی/ نامتقارن است و اغلب با دو پود ـ در سده های اخیر، اغلب از جنس پنبه و در گذشته پشم ـ، یکی، کلفت (ته پود) و دیگری، نازک (روپود) دارند، البته برخی سه پود هم بافته شده اند؛ به این معنا یکی از پودها را اصطلاحاً دولا می بافته اند. معمولاً سه پود در فرش هایی به کار میرفته که بافنده به آن نگاه تجاری داشته است. ولی به دلیل تنوع اقوام در این منطقه و تأثیر فیمابین ـ اعم از طرح، نقش و تکنیک بافت بین آنها ـ درباره ویژگی بافت آنها یک تعریف ثابت نمیتوان ارائه نمود. این فرشینه ها نسبت به فرش شهری باف کرمان با رجشمار پایین تری ـ بين سی تا چهل رج ـ و در ابعاد کوچکتری بافته شده اند. البته ناگفته نماند که بین افشارها و بُچاقچی ها نیز برای خانه خوانین دهنشین فرش هایی تا اندازه ۳×۲ ، ۴×۳ و ۵×۴ متر به ندرت بافته شده است. سیسیل ادواردز نوشته است؛ «به طورکلی، قالیچه های افشاری (مانند اغلب بافته های عشایری ایران) یک پوده است. لکن، ممکن است گاهگاه شخص با قالیچه هایی، که دوپوده بافته شده، برخورد نماید».[۵] البته این گفته ادواردز بیشتر در گذشته صدق میکند؛ اغلب بافته دهه های اخیر ایل افشار دوپوده و گاهی سه پوده هستند. «چنانچه پس از اتمام یک پود پشم، یکرشته پود پنبهای نسبتاً کلفت به کار رود و سپس رشته نخ باریکتر قرار بگیرد به نام دوپودی و اگر پس از پود پنبهای باریک مجدداً نخ کلفت قرار دهند، سه پودی نامیده میشود».[۶] همچنین، استحکام بافت سه پود از دوپود بیشتر است.

درهمین راستا، پیتر.اف.استون نوشته است «قالی های بافت افشار دوپود و دارای پود آبیرنگ پنبه ای هستند. چله های پنبهای و پشمی ـ هردو ـ در قالی های افشار مشاهده میشود».[۷]اما پرویز تناولی نوشته است «افشارها نیز مانند بیشتر زاگرس نشینان، پودهای خود را به رنگ قرمز درمی آورند. این رنگ گاهی تا کمرنگی صورتی و گاه تا قهوه ای سیر نوسان داشته است. بااینحال، تعداد فرشهای افشاری، که با پود رنگنشده (بیشتر پنبه و گاه پشم) بافته شده است، کم نیستند».[۸] فرش پودآبی، کارِ بافندگان شهربابک یا روستاهای اطراف کرمان است (همانجا). این گفته تناولی را امروزه هم در بیشتر بافته های همین منطقه میتوان مشاهده کرد؛ دلیل استفاده از تُنالیته قرمز در آن منطقه ـ به نقل از بافندگان افشاری ـ ماندگاری این نوع رنگ و در دسترسبودن ماده رنگزاست.

مهمترین اندازه های رایج دستبافته منطقه سیرجان همانند مناطق همجوار به شرح ذیل است:

۶۰×۹۰ سانتیمتر (پادری)؛

۸۰×۱۲۵ سانتیمتر (زرعِ چارک)؛

۱۲۰×۱۸۰ سانتیمتر (دوزرع)؛

۱۵۰×۱۰۰ سانتیمتر(نیم ذرع)؛

۱۵۰×۲۰۰، ۱۴۰×۲۱۰ و ۱۳۰×۲۲۰ سانتیمتر (قالیچه)؛

۱۷۰×۲۴۰ سانتیمتر(پردهای)؛

۷۰×۲۵۰ سانتیمتر، ۸۰×۲۵۰ سانتیمتر، ۷۰×۳۰۰ سانتیمتر، ۸۰×۳۰۰ سانتیمتر (کناره)؛

۲۰۰×۳۰۰ سانتیمتر؛

و...؛

فرش سمنگان